De huizen in de Dorpsstraat van Wemeldinge zijn letterlijk en figuurlijk op oeroude fundamenten gebouwd. Die sfeer (de lijn van vroeger naar nu), wordt schitterend in beeld gebracht door de volgende plaat, waarschijnlijk gemaakt omstreeks 1750 (Bron: Zelandia Illustrata).
Lang werd het dagelijks leven (niet alleen in Wemeldinge) beheerst door staat, stand, gewoonte, en gebruik. Daarbinnen vooral door het zich steeds herhalend ritme van jaar, seizoen, week, en dag. Alleen verstoord door de wisselingen van weer en fortuin. Het besef daarvan klinkt in vaste formules in de testamenten door. De Kerk gaf op allerlei manieren een belangrijk geestelijk houvast. Met de zondagse kerkgang, en rituelen rond doop, huwelijk, en begraving.
De daglengte werd tot diep in de negentiende eeuw bepaald door zon en kerkklok. Die tijd was variabel. In de winter waren de uren korter dan in de zomer. Gebruikelijk was (tot de invoering van de standaardtijd onder invloed van telegraaf en spoor), dat er twaalf "uren" in de dag gingen. Van opgang tot ondergang van de zon. Zonnestand en uurslag gaven genoeg houvast, om in te schatten hoe laat het ongeveer was.
Naar onze begrippen had men omstreeks 1600 nog weinig waardevolle bezittingen. Lang waren lijfgoed, bed, wat huisraad, en een enkel sieraad (eventueel naast de gereedschappen voor het beroep), vrijwel het enige wat in boedels aangetroffen werd. Geld was er meestal weinig. Guldens en Vlaamse ponden waren voor de gewone man vooral rekengeld, geen dagelijks betaalmiddel. Een goed dagloon was voor een arbeider of knecht twintig stuivers.
Men hoefde voor het dagelijks leven ook weinig dingen te kopen. Een lapje grond, en een melkkoe of een geit, verschaften het hele jaar door wat nodig was voor het dagelijks eten. Huisvlijt leverde misschien nog produkten op, die wat stuivers opleverden op de markt. De Goesse weekmarkt was op dinsdag. De Goesse jaarmarkt duurde acht dagen in augustus.
Overeenkomsten (koop, huur, pacht) werden vooral mondeling afgesloten. Op ‘s mans eer, op palmslag, en met contante betaling. Daarnaast werd ook wel op krediet gekocht. Dat gebeurde waarschijnlijk het meest bij grote aanschaffingen. Daarnaast voor aankopen in de winkel en verteringen bij de caféhouder. Pacht, hypotheek, of huur werden meestal met een vast bedrag per jaar afbetaald. Al deze schulden waren jaarschulden. Gebruikelijk was, dat die met Bamis (1 oktober), of op St. Catharijnedag (25 november) werden voldaan. Dan was de oogst binnen, en ook het jaarloon uitbetaald.
Het Oud-Vaderlands gewoonterecht (vooral de Keur van Zeeland) verschafte tot 1800 nog het rechtskader. Schepenen moesten dat in de praktijk toepassen en verder invullen. Als gevolg daarvan zijn allerlei formulieren en ordonnanties op schrift gesteld. Een deel daarvan bleef bewaard. Daar zijn pareltjes bij uit de Schepenboeken van Wemeldinge. Zoals de ordonnantie op de pacht van de cijns op de verkochte wijnen, bieren, olie en azijn, een reglement voor verkopingen, eedsformulieren, en de ordonnantie voor de schutters, ’s Lands Wachten, de schoolmeester, het veer op Gorishoek. Gebruik en gewoonterecht waren verder niet vastgelegd. Schriftelijke overeenkomsten vulden die zo nodig aan.
In Schepenakten zijn vooral leveringen van stukken grond of huizen beschreven. Naast boedels, verkopingen, vorderingen op nalatenschappen, en schuldbrieven.
De gemiddelde levensverwachting zal vijftig of zestig jaar zijn geweest, voor ieder die de volwassen leeftijd haalde. De kindersterfte was hoog. In Wemeldinge hebben zich (voorzover bekend) tussen 1600 en 1800 geen grote overstromingen voorgedaan. Wel sloeg in de 17e eeuw nog enkele malen de pest toe. Later deden ziekten als cholera en tyfus zich gelden.
Opvallend is (gezien door de ogen van nu), dat een Rekenmeester tegelijk ook mocht optreden als pachter van de dubbele honderdste penning. Verder, dat het leren van een ambacht, zoals dat van kleermaker, zelfs in een predikantsgezin hoog aangeslagen werd. Een molen, of een schuit, een winkel, of een tapperij, waren toen ook in gegoede families belangrijke middelen om geld te verdienen. Dat lukte niet altijd. Toch hield men soms hardnekkig vol. Enkele ondernemingen wisselden opvallend vaak van eigenaar. Overgedaan wegens schulden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten